Նախիջևանի Ինքնավար Հանրապետություն

Նախիջևանի Ինքնավար Հանրապետություն (Naxçıvan Muxtar Respublikası), ինքնավար հանրապետության կարգավիճակ ունեցող վարչատարածքային միավոր Ադրբեջանական Հանրապետության կազմում։ Սահմանակից է արևելքում՝ Հայաստանի Հանրապետության Սյունիքի, հյուսիսում՝ Վայոց ձորի և Արարատի մարզերին, հարավում՝ Իրանի Իսլամական Հանրապետությանը, հյուսիս-արևուտքում՝ Թուրքիայի Հանրապետության Իգդիրի մարզին։

Պատմություն

Նախիջևանը պատմական Ադրբեջանի մասն է եղել։ Այնտեղ զարգացած է եղել մշակույթը։ Այժմ էլ շատ ապացույցներ կա որը հիմա էլ ցույց են տալիս այստեղ է ապրել թուրկական ժողովուրդներ: Հայկական զինված ճոկատներ միշտ են ուզէլ ձեռք բերել Նախիջևանը: Նրանք շատ են հարվածել և սպանել են անմեղավոր մարդիկը: Բայց  Նախիջևան միշտ է եղել Ադրբեջանի կազմում։

1921 թվականի մարտի 16-ին Խորհրդային Ռուսաստանը և Թուրքիան Մոսկվայում կնքեցին պայմանագիր, ըստ որի ապացուցում էր Նախիջևանը Խորհրդային Ադրբեջանի մասն է։

Աշխարհագրություն

Նախիջևանի այժմյան տարածքը 5368 կմ² է, որը ձգված է հյուսիս-արևմուտքից դեպի հարավ-արևելք։ Ամբողջ մակերևույթը խազատված է բազմաթիվ մեծ ու փոքր լեռնագյուղերով և միմյանց զուգահեռվելով ձգվում են դեպի մեծ ու փոքր դաշտերն ու գետահովիտները։ Այս կազմվածքով առաջացած են բազմաթիվ նեղ ու խոր կիրճեր, հովիտներ։ Ունի մոտ 170 կմ երկարություն և ամենալայն մասում 70-75 կմ լայնություն։ Լեռնաշխարհը բաժանվում է բնակլիմայական պայմաններով իրարից տարբերվող երկու մասից, որի լեռնային մասը հարթավայրայինի նկատմամբ ունի 1300-1500 մ բարձրություն։ Այսպես, տարածքի հարթավայրային մասը (կամ տարածքի 63%-ը) ծովի մակարդակից գտնվում է 750-1500 մ բարձրության վրա, միջլեռնային մասը (կամ տարածքի 30%-ը)՝ 1500–2500 մ, իսկ բարձրլեռնային մասը (կամ տարածքի 7%-ը)՝ 2500-3500 մ բարձրության վրա։ Ամենացածր կետը Օրդուբադ գավառի Քոթամ գյուղի մոտ է, որը ծովի մակարդակից ունի 600 մ, իսկ ամենաբարձր կետը Կապուջուղ լեռնագագաթն է, որը ունի 3806 մ բարձրություն։ Կլիման այստեղ բարեխառն է։ Ձմռանը սովորաբար լինում է 15°–20°, իսկ ամռանը՝ +35°-+38°։ Իրանի հետ ունի 163 կմ սահման, որը սկսվում է Օրդուբադի գավառի Քոթամ գյուղի մոտից մինչև Շարուր գավառը։ Այստեղից էլ Նախիջևանը ընդամենը 8-11 կիլոմետրով սահմանակից է Թուրքիայի հետ։

Վարչական բաժանում

Ադրբեջանի կազմում գտնվող Նախիջևանի Ինքնավար Հանրապետությունը (ՆԻՀ) վարչատարածքային առումով բաղկացած է 7 շրջաններից։ Առանձին և հատուկ վարչատարածքային միավորի կարգավիճակ ունի նաև ՆԻՀ մայրաքաղաքը Նախիջևանը։

Ստորև ներկայացված են ՆԻՀ-ի վարչատարածքային միավորները:

1. Բաբեկի շրջան (ադրբ.՝ Babək rayonu),
2. Ջուղայի շրջան (ադրբ.՝ Culfa rayonu),
3. Քենգերլիի շրջան (ադրբ.՝ Kəngərli rayonu),
4. Նախիջևան (ադրբ.՝ Naxçıvan) — մայրաքաղաք,
5. Որդուարի շրջան (ադրբ.՝ Ordubad rayonu),
6. Սադարակի շրջան (ադրբ.՝ Sədərək rayonu),
7. Շահապոնքի շրջան կամ Շահբուզի շրջան (ադրբ.՝ Şahbuz rayonu) — (Շահապոնքը կամ Շահապոնսը Մեծ Հայքի Սյունիք նահանգի կամ աշխարհի գավառներից մեկն էր,
8. Շարուրի շրջան (ադրբ.՝ Şərur rayonu)։